जय विलास पॅलेस , ज्याला राजबारी असेही म्हणतात , हे महाराष्ट्रातील जव्हारमधील सर्वात प्रमुख ऐतिहासिक ठिकाण आहे. २० व्या शतकाच्या सुरुवातीला राजा यशवंत राव मुकणे यांनी बांधलेले हे मंदिर जव्हार संस्थानातील मुकणे शासकांसाठी शाही निवासस्थान म्हणून काम करत असे . सायनाइट दगडापासून बांधलेला हा राजवाडा पाश्चात्य आणि भारतीय स्थापत्य शैलींचे मिश्रण करतो आणि गुलाबी दगडाच्या दर्शनी भागासाठी ओळखला जातो. ते एका टेकडीवर वसलेले आहे, जे विहंगम दृश्ये देते आणि हिरव्यागार बागांनी वेढलेले आहे.
प्रमुख ऐतिहासिक पैलू:
सध्याचा वापर:
महाराष्ट्र पर्यटन विभागाच्या म्हणण्यानुसार , हे एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे आणि ऐतिहासिक आकर्षणाचे ठिकाण आहे, जे त्याच्या वास्तुकला, उद्याने आणि इतिहासात रस असलेल्या पर्यटकांना आकर्षित करते.
जव्हार संस्थानची स्थापना करणारे जयदेवराव (जयबाजीराजे) हे क्षत्रिय महादेव कोळी समाजाचे राजे होते. इ.स. १४व्या शतकात जयबाजीराजे मुकणे यांनी प्रथम या संस्थानाची स्थापना केली. आणि जवळपास ६०० वर्षे मुकणे राजघराण्याची या संस्थानावर सत्ता होती. त्यानंतर १९४७ मध्ये यशवंतराव मुकणे यांनी जव्हार संस्थान भारतात विलीन केले.
इतिहास
मुकणे राजघराण्याचे प्रथम शासक जयबाजीराव मुकणे यांनी डहाणू येथील महालक्ष्मी मंदिर बांधले. [१][२]
जायबाजीरावच्या मुलाने म्हणजे, नेमशाह मुकणे यांनी तब्बल २२ किल्ले जिंकून साम्राज्यविस्तार केला. यामुळे ५ जून १३४३ रोजी दिल्लीचा तत्कालीन सुल्तान मुहम्मद बिन तुघलक ने महाराज नेमशाह यांना शाह ही उपाधि देऊन सम्मानित केले आणि प्रथमच स्वतंत्र राज्याचा दर्जा दिला.[३] त्यानंतर नेमशाहचा नातू महाराजा देवबारराव मुकणे यांनी बहामनी सल्तनतचे सुल्तान अहमदशहा (अल्लाउद्दीन) बहमानी विदारच्या किल्ल्यावर युद्ध केले. युद्ध कळताच ते बहामनी सल्तनतच्या राजकुमारीच्या प्रेमात पडले आणि तिच्याशी लग्न करून जव्हारला परत आले.
मुकणे राजघराण्यातील शासनकर्ते
जव्हार संस्थान वर राज्य केलेल्या मुकणे राजघराण्यातील महाराजांची यादी पुढीलप्रमाणे आहे[४][५]
1)श्रीमंत जयबाजीराव मुकणे(इ.स.1316-1337)
2)श्रीमंत धुळाबाराव उर्फ नेमशाह मुकणे(इ.स.1337-1388)
3)श्रीमंत भीमराव उर्फ भीमशहा मुकणे(इ.स.1388-1429)
4)श्रीमंत देवबाराव उर्फ महंमदशहा मुकणे(इ.स.1429-1492)
5)श्रीमंत कृष्णाराव मुकणे प्रथम(इ.स.1492-1560)
6)श्रीमंत नेमशाह मुकणे द्वितीय(इ.स.1560-1630)
7)श्रीमंत विक्रमशाह मुकणे प्रथम(इ.स.1630-1678)
8)श्रीमंत पतंगशाह मुकणे प्रथम(इ.स.1678-1694)
9)श्रीमंत कृष्णशहा मुकणे द्वितीय(इ.स.1694-1710)
10)श्रीमंत विक्रमशहा मुकणे द्वितीय(इ.स.1710-1742)
11)श्रीमंत कृष्णशहा मुकणे तृतीय(इ.स.1742-1758)
12)श्रीमंत गंगाधरराव उर्फ पतंगशहा द्वितीय(इ.स.1758-1798)
13)श्रीमंत मालोजीराव उर्फ विक्रमशहा तृतीय(इ.स.1798-1821)
14)श्रीमंत हनुमंतराव उर्फ पतंगशाह तृतीय(इ.स.1821-1865)
15)श्रीमंत नारायणराव उर्फ माधवराव उर्फ विक्रमशहा चतुर्थ(इ.स.1865-1865)
16)श्रीमंत मल्हारराव उर्फ पतंगशहा चतुर्थ(इ.स.1865-1905)
17)श्रीमंत गणपतराव उर्फ कृष्णशहा चतुर्थ(इ.स.1905-1917)
18)श्रीमंत मार्तंडराव उर्फ विक्रमशहा पंचम(इ.स.1918-1927)
19)श्रीमंत यशवंतराव मार्तंडराव मुकणे उर्फ पतंगशहा सहावे (इ.स.1927-1978)
20)श्रीमंत दिग्विजयसिंहराजे मुकणे (इ.स.1978-1992)
21)श्रीमंत महेंद्रसिंहराजे मुकणे (इ.स1992)……….
शिरपा माळ हे भारतातील महाराष्ट्रातील जव्हार शहराजवळील धरमपूर पाड्यामधील जव्हार नाशिक रोडवरील एक पर्यटन स्थळ आहे.
शिवाजी महाराजांनी मराठा सैन्यासह सुरतला कूच केले. त्यांनी जव्हारच्या संस्थानाजवळ तळ ठोकला आणि जव्हारचे कोळी शासक विक्रमशाह मुकणे यांना भेटले. त्यांनी एकत्रितपणे सुरतवर आक्रमण केले. शिरपा माळ हे छत्रपती शिवाजी महाराज आणि विक्रमशाह यांचे भेटीचे ठिकाण होते आणि तेव्हापासून ते एक ऐतिहासिक स्मारक बनले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी ३१ डिसेंबर १६६४ रोजी जव्हार येथे शिरपा माळला भेट दिली. १ मे १९९५ रोजी जव्हार नगरपरिषदेचे अध्यक्ष राजाराम मुकणे यांनी या ऐतिहासिक क्षणाचे स्मरण करण्यासाठी या ठिकाणी छत्रपती शिवाजी महाराजांचे स्मारक उभारले.
जव्हारचा विजय स्तंभ (Vijay Stambh in Jawhar) हा जव्हार शहरातील एक महत्वाचा ऐतिहासिक आणि पर्यटन स्थळ आहे. हा स्तंभ जव्हारच्या इतिहासाची साक्ष देतो.
जव्हारचा विजय स्तंभ ➖
जव्हार संस्थानच्या इतिहासातील एक महत्वाचा भाग म्हणजे विजय स्तंभ. हा स्तंभ मुकणे घराण्याच्या शासकांनी बांधला.
हा स्तंभ मजबूत आणि सुंदर बांधणीचा आहे. त्याच्या बांधकामात स्थानिक स्थापत्यशास्त्राचा वापर करण्यात आला आहे.
विजय स्तंभ पर्यटकांना आकर्षित करतो. त्याच्याजवळचा परिसर शांत आणि निसर्गरम्य आहे.
भूपतगड किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातल्या जव्हार जवळचा एक किल्ला आहे. हा किल्ला जव्हारपासून १६ किलोमीटर अंतरावर आहे. भूपतगडाची निर्मिती ही त्र्यंबक ते जव्हार या प्राचीन व्यापारी मार्गावर लक्ष ठेवण्यासाठी झाली असावी.
